Op theevisite bij Ineke Tergast

Ineke: (terwijl ze mij haar kamer binnenleidt) "Heb je het beeld nou gezien ? "M'n ogen zoeken vergeefs de kamer af. "Je staat er met je rug naartoe !!" Ik draai me om. In de hoek van de kamer, vlak achter de deur staat een kolossaal een tint lichter dan hazelnootkleurig houten beeld. Het is van Chabot, onmiskenbaar.                  

Die merkwaardige, starende, tegelijk verbaasde gelaatsuitdrukking. Dat kleine knotje hoog op haar achterhoofd. Die onbegrijpelijke, afgevlakte hoge buste. Die grote, veel te grote, knokige handen stijf tegen het lichaam aan.

Wat later zal Ineke tegen deze houten boerin praten. "Jij gaat niet bij ons weg hè", zegt ze. "Jij bent altijd bij ons geweest. Bij pappie, mammie en bij mij". Dan streng tegen mij: "Ja ik praat tegen dat beeld. Nu denk je zeker dat ik gek ben. Nou dat mag je wel denken, maar niet zeggen!"

Ineke Tergast (74), is de springlevende dochter van de in de jaren 50 in geen bloemlezing ontbrekende dichter Nes Tergast, die in 1974 op 78-jarige leeftijd overleed.

Toen het Indonesische klimaat Ineke op haar tiende parten ging spelen, vestigde het gezin zich in Den Haag. Nes Tergast vond een baan als directeur van een onroerend goed-maatschappij. Voor zijn vertrek naar Indië had hij in Delft scheikunde gestudeerd, maar was vrij snel overgestapt op economie. In de oorlog begon hij te dichten. Hij debuteerde tamelijk laat, op 44-jarige leeftijd met de bundel Glas en Schaduw. Negen jaar later volgde Het Moederland en in 1951 Deliria. Twee jaar later volgden Deliriana en Werelden.

Zodra Tergast na zijn dagtaak de deur van zijn kantoor achter zich in het slot gooide betrad hij zijn wereld van kunst en letteren.
Hij bezocht zijn letterkundige vrienden Jacques Bloem, Adriaan Roland Holst, Pierre H. Dubois, maar ook de schilders Pieter Ouborg en Willem Hussem. De laatste werkte in een gigantisch leegstaand zwembad in de Haagse Schilderswijk.

Pieter Ouborg gaf Ineke kunstgeschiedenis. Zij loopt naar haar slaapkamer en haalt een ingelijste tekening van hem te voorschijn. "Dit noemde hij Het lachende Paard, zegt zij, met de klemtoon op alle lettergrepen. "Ouborg hangt zelfs in het Metropolitan in New York".

Toen zij voor het eerst het atelier van Ouborg bezocht

dacht zij meteen: "Dit moet mijn vader zien". Zo kwam het dat Nes Tergast de eerste tentoonstelling van Ouborg in Den Haag hielp inrichten en vervolgens ook over hem schreef." Als kunstcriticus werkte hij op

persoonlijke titel", benadrukt Ineke.

Hoe Tergast Chabot tegen het lijf liep weet Ineke zich niet te herinneren. De wereldreis naar diens atelier staat haar daarentegen nog vrij helder voor de geest. Eerst met de trein naar Rotterdam en vervolgens met tram en bus naar Terbregge. Het laatste stuk langs de Rotte

liepen ze. Haar hand in die van haar vader. Dan dat scheefgezakte huisje aan de linker Rottekade met die lange schuur waarin Chabot schilderde en waarin hij na zijn overlijden ook zou worden opgebaard.
"Mijn vader zat uren met Chabot te praten en ik was te gast bij mevrouw Chabot."

Gedurende ons gesprek loopt Ineke twee keer weg. Een keer om een vers kopje thee te halen. Een keer om de vogels te voeren. Elke dag omstreeks dit uur strooit zij wat zaad voor de vogels die haar ongeduldig begroeten: twee koolmeesjes, een roodborstje en Daan de Valenciaan, een Spaanse duif die hier kennelijk is blijven hangen.
Achter mij springt een gele kanarie van het ene stokje op

het andere en piept wat.

Ineke komt terug met een stapeltje dichtbundels. Zij slaat de bundel Deliriana open en leest het gedicht Mijn Vogels voor dat haar vader aan haar opdroeg:

Het zijn de vogels van het soms geluk
die van de kruimels leven
en wier gevederte van schuw en schaduw is

Het zijn de vogels van de liefde
die van de honger leven
en wier gevederte van rijs en roodhout is

Het zijn de vogels van de eenzaamheid
die van de warmte leven
en wier gevederte van slib en stuifmeel is.

Het zijn de vogels van het heimwee
die van de resten leven
en wier gevederte van graan en groenland is.

Het zijn de vogels van de vrijheid
die van het weertij leven
en wier gevederte van zout en zuurstof is.

Het zijn de vogels van het leven
die leven van de horzels van de dood
en wier gevederte van dracht en drijfzand is.

Het zijn de vogels van de dood
die leven van de luister van het leven
en wier gevederte van naakt en nachtvorst is.

Ineke Tergast is in het huis en in de boedel van haar overleden ouders blijven wonen. Ongehuwd.

Zij leest veel en heeft nog regelmatig contact met Pierre

H. Dubois en diens vrouw.

Ineke's moeder ging nooit mee naar de rokerige literaire

avonden van haar man. De lieve Indische vrouw kon niet zo tegen de literaire spierballentaal die daar bon ton was. "De mannen spraken en dronken, hun vrouwen luisterden en zwegen", weet Ineke.

Zij vermoedt dat haar vader het wel moeilijk heeft gehad tussen al die jonge dichters. Als zoon van een kolonel van de cavalerie zou hem enige onverschrokkenheid toch niet vreemd zijn geweest. Hoewel Tergast met vrienden heel vrolijk kon zijn geloofde hij toch vooral in de eenzaamheid. "Op zondag gingen mijn moeder en ik vaak weg om hem rustig te laten werken", herinnert zij zich.
Opnieuw grijpt zij naar een bundel: Deliria, uit 1951 met het gedicht In Memoriam Hendrik Chabot. Het is de uitsmijter. Zij draagt het langzaam en nadrukkelijk voor.

Ik mag niet vertrekken voordat ik met mijn ogen afscheid heb genomen van de houten boerenvrouw in de hoek van de kamer, wier geschiedenis ik niet ken.

(Dit interview kwam tot stand begin maart 1999. Ineke Tergast woonde toen in de Laan van Clingendael te Den Haag. Het artikel werd gepubliceerd in het lentenummer van de Chabotkrant van 1999. De Chabotkrant was het orgaan van De Chabotgroep, Vereniging van Schilderamateurs te Rotterdam-IJsselmonde.)

Piet van den Oudenalder

Pieter Johannes van den Oudenalder
(Utrecht, 4 april 1904 - Rotterdam 28 juni 1976), was reclameschilder, decorontwerper, en cartoonist die op zijn derde jaar met zijn ouders van Utrecht naar Rotterdam verhuisde. Hij volgde de opleiding decoratieve nijverheid aan de Willem de Kooning Academie en woonde tijdens zijn studie samen met de kunstschilder Willem de Kooning. Hij werkte samen met de kunstschilder Henk de Vos . Hij werkte net als De Kooning als etaleur en letterschilder bij warenhuis Kohn Dony. Later werkte hij als etaleur bij modehuis Gerzon waar hij het tot chef-decorateur bracht. Hij publiceerde vervolgens dagelijks een cartoon op de voorpagina van het Rotterdams Nieuwsblad. In 1968 nam hij met 800 tekenaars uit 60 landen deel aan een expositie van cartoons in het Canadese Montreal. Van den Oudenalder is tweemaal getrouwd geweest. Toen ik hem begin jaren 70 voor het eerst ontmoette in Café Timmer zei hij: "Jongen, het lijkt of God's adem over je gezicht is gegaan."

Roget's Thesaurus

In 1976 leerde ik op het Rotterdamse Noordereiland de Slavist, letterkundige en taalwetenschapper Aimé van Santen (1917-1988) kennen. Hij was ervan overtuigd dat er ooit een systematisch woordenboek zou komen waarin de woorden hiërarchisch zouden worden gerangschikt zoals Dmitri Mendelejev (1834-1907) scheikundige elementen schikte in zijn periodiek systeem. Ik heb Aimé er nooit over gehoord, maar onlangs ontdekte ik dat Peter Mark Roget (1779-1869), die vanaf zijn prille jeugd geobsedeerd was van lijstjes woorden en hun onderlinge samenhang, in 1805 zijn systematisch woordenboek liet verschijnen. Dat zou de geschiedenis ingaan als Roget's Thesaurus. Ik maakte er een uittreksel van dat op mijn website www.ballportal.nl kan worden gedownload. Het woordenboek zelf is in een goedkope uitgave verschenen bij Penguin. Hieronder een portret van Peter Mark Roget. Met dank aan Wikipedia Commons.

Hans Starkenbrug

Toen ik nog bij Stadsarchief Rotterdam werkte, belde hij regelmatig op met vragen over het voorgeslacht van wijlen zijn vrouw Magda van Wiechen. Hij woonde in een seniorenflat aan de Sint Helenabaai in Capelle aan den IJssel waar ik hem een keer opzocht. Hij was gepensioneerd beroepsofficier. Bij gevechten op 10 mei 1940 trof een granaatscherf hem in het onderlijf waardoor hij kinderloos zou blijven.. Na enkele jaren invaliditeitspensioen werd hij als reserveluitenant ingedeeld bij de kantinedienst. Van april 1946 tot maart 1947 diende hij bij de Kwartiermeester Generaal der Koninklijke Landmacht in Engeland. Uiteindelijk schopte hij het tot reserve-kapitein voor speciale diensten bij het Regiment Intendancetroepen. Hij was drager van het Oorlogsherinneringskruis met de gesp en van het onderscheidingsteken langdurige Nederlandse dienst als officier. Op 10 juni 1981ging hij met pensioen. Hans Starkenbrug was een opgewekte, humorvolle vent die zijn relaas regelmatig doorspekte met 

GOEDZO !

Johannes Bernard Maria Starkenbrug werd op 10 juni 1916 geboren te Utrecht. Hij overleed op 23 oktober 2008 aan een longcomplicatie en ligt begraven aan de Oosterbegraafplaats te Voorburg. Hans Starkenbrug was Rooms Katholiek. Zijn genealogische onderzoekingen zijn ondergebracht bij het Centraal Bureau voor Genealogie in ’s-Gravenhage.

Shakespeare

Hoewel het nog niet in me opkomt om het bijltje erbij neer te gooien hier toch een quote van William Shakespeare die ik op gezette tijden tegen het lijf loop (vanochtend dankzij Gerrit Komrij bij zijn bespreking van het gedicht Air van de Nederlandse dichter Jan Luiken (1649-1712) in het voortreffelijke Komrij's Canon).

Prospero:
Our revels now are ended. These our actors,
As I foretold you, were all spirits, and
Are melted into air, into thin air:
And like the baseless fabric of this vision,
The cloud-capp'd tow'rs, the gorgeous palaces,
The solemn temples, the great globe itself,
Yea, all which it inherit, shall dissolve,
And, like this insubstantial pageant faded,
Leave not a rack behind. We are such stuff
As dreams are made on; and our little life
Is rounded with a sleep.

The Tempest Act 4, scene 1, 148–158

Library Thing

Pier van der Kruk

Ergens halverwege de zeventiger jaren ontmoette ik bij mijn vriend Aimé van Santen te Rotterdam diens vriend Pier van der Kruk. Tussen de twee ontspon zich een vriendschappelijk letterkundig steekspel met historische pointes. Het was een waar genoegen. Met veel moeite heb ik ten behoeve van Wikipedia de gegevens van Pier boven water gekregen. Wikipedia bij monde van  moderator Kattenkruid  vindt Pier niet interessant. Daarom hier Piers levensbericht:

Pieter (alias Pier) van der Kruk, geboren Loosduinen, 5 december 1907, overleden Utrecht, 18 april 1990, zoon van Cornelis van der Kruk (kleermaker, *'s-Gravenzande 22-10-1869) en Adriana Maria Kuijlenburg (*Schoonhoven, 03-05-1868). Hij behaalde het diploma MO-Engels aan de Haagse School voor Taal- en Letterkunde, gaf conversatielessen Engels aan de vrouw van Willem Drees en aan de moeder van Willem Brakman en werkte als vertaler aan de Universiteit van Utrecht. Hij bewonderde  Menno ter Braak en schreef hem een brief (01-06-1939)(collectie Letterkundig Museum) en volgens Brakman zou Ter Braak hem ook hebben teruggeschreven, maar heeft Van der Kruk die brief verscheurd. (Zie ook: Sterven als een Polemist - Menno ter Braak 1930-1940 ( Hoofdstuk 25: http://tinyurl.com/2crlc29 Een journalist zonder krant  door Léon Hanssen (blz 514-516). Hij schreef met de Engelse schrijver/schilder Wyndham Lewis die hem twee brieven terugstuurde (Zie: ''The Letters of Wyndham Lewis''. Van der Kruk wordt daarin abusievelijk Van der Kruik genoemd. Hij heeft Lewis ook bezocht. Pier van der Kruk was bevriend met de Rotterdamse Slavist en Kafka-kenner dr. Aimé van Santen (''Asmodai in Praag''), die hem polste als docent voor zijn Noodfaculteit. Zijn vriendschap met de Haagse schrijver Willem Brakman bezorgde hem vermeldingen in twee van zijn romans: ''De Afwijzing'' (2004) en ''De Koning is Dood'' (1999) in het laatste werk geeft hij Van der Kruk zelfs een hoofdrol, al wordt er aan diens biografische werkelijkheid hier en daar een forse draai gegeven. (Met dank aan Gerrit Jan Kleinrensink)